Over ziek zijn en beter eten

Er moet mij iets van het hart. Omdat ik de laatste tijd een aantal zaken tegen kwam die ik met de beste wil van de wereld, niet kon begrijpen. Het bleef spoken in mijn hoofd en daarom wil ik het hier kwijt. En misschien ook wel met de ijdele hoop dat ik hiermee een héél klein steentje kan bijdragen aan veranderingen in ons armetierige gezondheidszorgland.

Gezondheid is een groot goed. Als je de pech hebt die, al dan niet tijdelijk, te moeten ontberen, kom je geheel automatisch in een afhankelijke positie terecht. Wij hebben met z’n allen instituten bedacht, waarin wij hoogopgeleide mensen laten werken met de bedoeling de zieke mens opnieuw beter te maken. Lukt dat niet, dan hebben wij een vangnet bedacht. Verzorgings- of verpleegtehuizen noemen we die. Daarbinnen creëren we banen voor beduidend minder hoog opgeleide mensen, met als enig doel de chronisch zieke in leven te houden. Veel meer houdt het niet in, helaas.

Tot dusver goed doordachte plannen, zou je zeggen. Op papier klopt dat ook wel. In de praktijk ziet het er heel wat minder rooskleurig uit. Iedereen snapt, dat wanneer een mens zich niet lekker voelt, er een onmiskenbare hang naar zijn vertrouwde comfortzone ontstaat. Een antiek voorbeeld daarvan is de Joodse penicilline (kippensoep). Van oudsher wordt deze heilzame soep gegeven aan den zwakke mensch. Naast zijn vermeende geneeskrachtige werking, is zo’n dampende kop goudgeel vocht licht verteerbaar, smaakvol en zelfs een beetje gezond. Hoe beroerd je je ook mag voelen, elk mens kikkert van een hartig slokje soep wel een beetje op.

Hoe deplorabeler onze gezondheidstoestand, hoe meer behoefte we krijgen aan een zekere mate van welbevinden. Logisch, want een mens heeft van nature de neiging om te gaan compenseren. Gaat het één niet zo lekker, dan wijken we met enige gretigheid al snel uit naar iets anders.

In de bovengenoemde instituten beheersen ze dit soort logica kennelijk niet. Mede foodblogger Paul Oosten lag liefst 33 dagen in het St. Radboud met een ernstige bacteriële infectie. Hij kreeg niet één fatsoenlijke maaltijd, waardoor zijn gewicht afnam en hij bijkans reikhalzend uitzag naar de door het bezoek meegebrachte maaltijden.

De Koningin der Broodbakkunst, onze eigen Levine van Doorne, overkwam hetzelfde. Met een ernstig gehavend been raakte zij, totaal onverwachts, in het ziekenhuis, waarna ook zij vanaf dag 1 tot het oordeel kwam dat geen enkele warme haar kon bekoren. Duffe, smakeloze happen, zeer waarschijnlijk allemaal samengesteld uit prefab fabricaten. Om over het brood nog maar helemaal te zwijgen, hè Levine? Gelukkig waren er ook hier bereidwillige hulptroepen die haar voorzagen van allerhande lekkers.

Jazeker, er valt te twisten over de definitie van een fatsoenlijke maaltijd, maar persoonlijk houd ik het even hier op: een bordje eten dient dusdanig smakelijk te zijn dat een niet al te fitte mens deze zonder afkeer of gevoelens van walging weet weg te slikken. Om aan te sterken. Om het gewicht én de algehele conditie op peil te houden. Om een klein stukje oraal welbehagen te verkrijgen, waar alle andere leuke bezigheden node ontbeert worden. Of simpelweg omdat het moet kunnen: een lichte, smaakvolle maaltijd aan te bieden aan een ieder die vanwege gezondheidsproblemen overgeleverd is aan de zgn.” steriele systemen”.

Mijn tante Toke verblijft momenteel in een verzorgingstehuis. Ze is dementerend en ook haar fysieke toestand verslechtert snel. Hierdoor gaat het wassen/aankleden/opstaan steeds moeizamer, dus vindt de verzorging het wel gemakkelijk om haar in bed te houden. Ik lieg niet.

Bed. Ziek. Pijn. Ongemak. Slecht slapen. Frustratie. Noodgedwongen moeten liggen in een omgeving die niet de jouwe is, met links een buurvrouw die een groot gedeelte van de dag tientallen luidruchtige  bezoekers om zich heen heeft en rechts een snurkende buurman die zich overdag de meest gruwelijke details weet te herinneren over – precies! - jouw aandoening, valt het niet mee om positief te blijven.

Op zulke momenten blijft er echt niet veel méér over dan het gebruik van onze vier speciale zintuigen. Zien. Horen. Ruiken. Smaken. En dan kan ik met de beste wil van de wereld niet begrijpen dat al die grootgutters in de gezondheidszorg kennelijk geen weet hebben van dit soort basale behoeften. Alsof zij nooit ziek op bed gelegen hebben. Alsof zij te allen tijde energiek en topfit, als een soort van robot, door het leven kuieren. Nooit een dip, nooit een pijntje, dus ook nooit hevige verlangens naar een beetje troostvoedsel.

Als voorbeeld mijn tante Toke weer: uitzicht op een saaie muur. Nergens een rustgevend muziekje. Het lekker geurende zeepje is vervangen door geïmpregneerde, reukloze wasdoekjes. Om het maar niet over de maaltijden te hebben. Dankzij Paul en Levine denk ik te weten hoe deze eruit moeten zien. De ter plekke aanwezige drank bestaat uit de standaard-uitrusting: koffie, thee, sinaasappel- en appelsap. En water. Dat mag ze zoveel drinken als ze zelf wil. Probleem is alleen dat ze zelfs dat niet eigenhandig kan pakken. Kleinigheidje ….

Het mag duidelijk zijn: ik pleit voor een meer klantvriendelijk beleid  binnen de gezondheidszorginstellingen, met name op het gebied van de voeding. Dames en heren uit deze branche: trek dit op uw fatsoen. Maak uw zieke medemens niet ondergeschikt  aan uw systeem, maar heb aandacht voor persoonlijke wensen. Iemand die gewend is grof desembrood te eten, scheep je niet af met een kleffe deegflap. De dag beginnen met een gezonde smoothie, is voor veel mensen intussen gemeengoed geworden. Zo niet in een ziekenhuis. Rauwkost à la minute bereid. Halal. Biologisch. Vegetarisch. Het moet toch allemaal mogelijk zijn?

Een zieken- of verzorgingshuis is Nederland is immers geen veldhospitaal in oorlogsgebied. Het is in veel gevallen een uitstekend geoutilleerd gebouw, gevestigd in een geciviliseerd land, voorzien van ultramoderne medische apparatuur en optimale expertise in de vorm van gespecialiseerd  personeel.
Wat zegt? Een beperkt budget voor voeding? Misschien valt er winst te halen bij de salarissen aan de top? Of bij de karrenvracht medicatie die weggegooid moet worden als de patiënt het ziekenhuis verlaat? Ziekenhuizen zijn vrijwel volledig autonoom en ondervinden weinig externe druk om hun financiële beleid kritisch te bekijken.
Op http://www.rekenkamer.nl/Publicaties/Onderzoeksrapporten/Introducties/2013/10/Transparantie_ziekenhuisuitgaven kun je er meer over lezen.

Zou ik ooit in een zelfde bed komen te liggen als de personen hierboven, dan weet ik nu al waar ik in ieder geval over zou fantaseren. Zoete, schuimende milkshakes. Partjes koele watermeloen. Versterkende bouillonnetjes. Luchtige, hartige taartjes. Korstloze, geroosterde, witte boterhammetjes met dik roomboter en frambozenjam. Split-ijsjes. Een schuimomelet met groene kruiden. Gepocheerd kabeljauwstaartje met een vlinderlichte mosterdsaus. Smeerkaas op superdunne crackers.

Ik mag hopen dat ik tegen die tijd omringd ben door mensen die met liefde voor mijn inwendige gesteldheid zorg dragen. Zodat ik géén aardappelplaksel, geen slap supermarktbrood, doorgekookte groenten of klonterige sauzen tot me hoef te nemen.