Eet mij

Ik las dit boek in één adem uit. Lees met me mee:

Anno 2013 leven wij met z’n allen in een Luilekkerland zonder grenzen. Op elke hoek van de straat, in iedere supermarkt, vanaf billboards, op het perron, wordt er geschreeuwd: Eet mij! Voedsel is in onze Westerse, rijk doorvoede samenleving niet langer bedoeld om ons lichaam te laten functioneren, maar is grotendeels gedegradeerd tot genotmiddel. Teveel suiker, teveel zout en (slechte) vetten. De meeste voedingsmiddelenfabrikanten stoppen het met scheepsladingen tegelijk in hun producten. Opdat de naïeve consument het maar lekker vindt en er veel, liefst heel veel, van koopt. Fabrikanten hebben totaal geen belang bij de gezondheid van de consument; zij zijn slechts uit op een groter marktaandeel en meer winst.

Daarvoor maken ze graag gebruik van slimme psychologische trucjes. Verpakkingen krijgen in de loop der tijd geleidelijk aan meer inhoud. De “gewone” zakken chips lijken plotseling uit de schappen te zijn verdwenen. Familiezakken zijn de norm geworden voor je er zelf erg in hebt. En waarom negeren we die grootverpakkingen niet? Simpelweg omdat ze ons toeroepen dat ze voordeliger zijn. Zodra het de supermarkt of marketeer lukt om een getal in ons brein te krijgen, slaan we automatisch aan het hamsteren. Een handigheidje dus, dit heeft alles te maken met de term anchoring.

Reclamemakers maken ook veelvuldig gebruik van het zgn. “halo-effect”. Betekent zoiets als: we gaan een product meer waarderen naarmate we het associëren met iets goeds of dierbaars. Denk aan grootmoeders appeltaart of Italiaanse steenovenpizza. Allemaal onzin, maar het wordt vast veel lekkerder dan een gewone appeltaart of pizza. Bovendien wordt er van alles geclaimd op de verpakkingen: minder suiker, biologisch geteeld, goed voor hart en bloedvaten. Gelukkig houdt voedselwaakhond Foodwatch hierbij voortdurend een vinger aan de pols. Want wat er geclaimd wordt moet ook de waarheid zijn.

Honger - beter gezegd trek - zit simpelweg in onze hersenen. Hongergevoelens hebben alles te maken met emotie. Eventuele honger- of verzadigingsgevoelens die lijken uit je maag komen, worden door allerlei ingewikkelde processen gestuurd vanuit het brein. Het hormoon ghreline speelt hierbij een belangrijke rol.
Bekend voorbeeld is de Pavlov-reactie. Een maag die spontaan gaat rammelen bij het aanschouwen van een giga hamburgerreclame. Opkijken van je werk, zien dat het al half zeven is en acuut honger krijgen. En wie kent inmiddels niet het bekende cup-a-soup moment? Stuk voor stuk signalen uit je omgeving die de maagsapproductie op gang brengen. Je maag zelf speelt hierbij een ondergeschikte rol. Vreemd, maar waar.

Optische illusie is kennelijk doorslaggevend voor je gevoel van verzadiging. Een blokje kaas op een groot bord lijkt kleiner te zijn dan op een klein bord. Uit wetenschappelijke onderzoeken komt naar voren dat wij ons evenveel verzadigd voelen na het eten van een vol, klein bord, dan na het eten van een vol, groot bord. Ons brein blijkt slecht in staat te zijn dergelijke gegevens goed in te schatten. M.a.w.: onze hongergevoelens volgen gehoorzaam de signalen uit de omgeving.

Wat is dan het geheim van dunne mensen? Ter geruststelling: ons gewicht wordt grotendeels genetisch bepaald. Tussen 70 en 80% van onze body mass index (BMI) is vooraf vastgelegd in ons DNA. Dat sommige personen dik worden ligt dus vast. Echter, hóe dik ze worden wordt bepaald door hun omgevingsfactoren. Voor een klein gedeelte kun je je brein trainen om niet aldoor in die valkuilen te trappen, voor het overgrote deel blijft je DNA de overhand voeren. Het is dus wel erg vrijblijvend om overgewicht aan te duiden als: eigen schuld, dikke bult. Zo simpel is het niet.

Tot slot een survivalkit voor in ons voedselwonderland. Doe altijd ’s morgens, als je nog fris bent, je boodschappen. Dat maakt de kans op ongepland aankopen kleiner. En wat je niet in huis hebt, kun je ook niet opeten.
Kook kleinere porties, in de wetenschap dat ons brein slechts gericht is op: “er is méér”. Serveer het eten op kleinere borden, zodat je jezelf voor kunt houden dat je lekker veel gegeten hebt. Eet langzaam en aandachtig. Hierdoor voel je je sneller verzadigd.
Pleeg verzet tegen de voedingsmiddelenindustrie die ons willens en weten wil volproppen met loze calorieën. Sluit je aan bij Foodwatch, maak een foto van die onnozele K3-toetjes op kinderooghoogte en zet ze op de social media, stuur een boze mail naar NS retail met het verzoek wat meer gezonde producten te verkopen in hun kiosken en bestook Unilever met kritische vragen over het hoge suiker,- zout- en vetgehalte in hun voedingsmiddelen.

Heus, er is een uitweg in ons hedendaagse eet-doolhof. We hoeven alleen nog maar beginnen te lopen.